धाराशिव – समय सारथी
धाराशिव जिल्ह्यातील तुळजापूर व परंडा या भागात ड्रग्जने शिरकाव केला असुन तुळजापूर येथे ड्रग्ज विक्रीसाठी येताना सापडले आहे. 2 वेळेस पोलिसांनी ड्रग्ज जप्त करीत 15 जणांना आरोपी केले असुन मोठे जाळे आहे. जिल्ह्यात ड्रग्जचे सिंडीकेट असुन अनेक जण व्यसनाच्या आहरी गेले आहेत तर आर्थिक फायदा मिळत असल्याने काही जण याच्या विक्रीत गुंतले आहेत. विशेषत तुळजापूर ड्रग्जच्या विळख्यात आहे. एमडी ड्रग्ज हा प्रकार तसा धाराशिवसाठी नवा आहे, अनेक नागरिकांना,पालकांना याची माहिती नाही. त्यामुळे हा नेमका प्रकार काय आहे ? ते कसे ओळखावे, कधी सावध राहावे ? काय खबरदारी घ्यावी यासाठीचा हा लेख..
एमडीएमए (MDMA), ज्याला “एमडी” किंवा “एक्स्टसी” म्हणतात, हा एक सिंथेटिक ड्रग आहे जो उत्साह आणि आनंद निर्माण करतो. हा ड्रग मेंदूतील सेरोटोनिन, डोपामाइन आणि नॉरएपिनेफ्रिन या न्यूरोट्रान्समीटरवर परिणाम करतो, ज्यामुळे हाय एनर्जी, इमोशनल क्लोजनेस आणि युफोरिया (अत्यानंद) जाणवतो. प्रामुख्याने पार्टी आणि रेव्ह कल्चरमध्ये वापरला जातो. एमडी ड्रग्जचे व्यसन मेंदू आणि शरीरासाठी अत्यंत हानिकारक आहे. यावर वेळेत उपचार घेतले नाही तर मानसिक व शारीरिक आरोग्यावर परिणाम करुन आयुष्य उद्ध्वस्त होऊ शकते.
एमडी ड्रग्ज (MDMA) वेगवेगळी नावे – अनेक वेगवेगळ्या नावांनी हे ओळखले जाते. हे नाव प्रादेशिक भाषांनुसार आणि तस्कर व ड्रग्ज वापरणाऱ्या लोकांमध्ये बदलते. एमडी, मॉली (पावडर किंवा क्रिस्टल स्वरूपातील शुद्ध), एक्स्टसी (टॅब्लेट किंवा कॅप्सूल स्वरूपातील) लव्ह ड्रग (याचा वापर आनंद आणि जवळीक वाढवतो, म्हणून) हग ड्रग (शरीरसंबंध आणि स्पर्शाची संवेदना वाढवतो) ही मोठ्या शहरात व अंतरराष्ट्रीय स्तरावर वापरली जाणारी नावे आहेत. स्थानिक पातळीवर व्हाइट (पांढऱ्या पावडर किंवा क्रिस्टल स्वरूपात) म्याऊ-म्याऊ, मॅजिक, बॉम्ब (पावडर कॅप्सूलच्या स्वरूपात) कँडी (टॅब्लेट स्वरूपात) असे नाव आहे. काही विशिष्ट प्रकारांच्या नावांवर आधारित नावेही आहेत. रॉकेट फ्यूल (शक्तिशाली मिश्रणांसाठी वापरले जाते) स्माईली (हसऱ्या चेहऱ्याच्या चिन्हांसह विकल्या जाणाऱ्या टॅब्लेट्सना दिलेले नाव) स्कूबी स्नॅक्स, डिस्को बिस्किट्स (क्लबिंग आणि पार्टी ड्रग म्हणून वापरल्याने हे नाव पडले.
एमडी ड्रग्जचे 3 वेगवेगळे प्रकार – MDMA (मेथिलेंडिओक्सी-मेथॅम्फेटामाइन), ज्याला “एमडी,” “मॉली,” “एक्स्टसी” असेही म्हणतात, हे वेगवेगळ्या स्वरूपात आढळते. पावडर किंवा क्रिस्टल स्वरूपात (Molly) – रंग: सहसा पांढरा, हलका गुलाबी, पिवळसर किंवा तपकिरी असते. सूक्ष्म आणि चमकदार क्रिस्टल किंवा गुळगुळीत पावडर असते. छोटी प्लास्टिक पिशवी, पेपर वॅपर किंवा कॅप्सूलमध्ये भरलेला असतो. टॅब्लेट किंवा गोळी स्वरूपात – विविध रंग आणि डिझाइन्स असू शकतात (पिवळा, निळा, गुलाबी, हिरवा इ.) बर्‍याचदा स्माईली, सुपरमॅन, रोलेक्स, स्टार, फॉक्स किंवा कार ब्रँड्सचे लोगो याच्या पॉकेटवर असतात.काही वेळा चॉकलेट किंवा कँडीसारखा गोडसर वास येतो. कॅप्सूल स्वरूपात –पारदर्शक किंवा अर्धपारदर्शक कॅप्सूलमध्ये पावडर किंवा क्रिस्टल भरलेले असते.सहसा “मॉली” या नावाने विकले जाते.
एमडी ड्रग्जचे व्यसन का होते ?
मेंदूवरील प्रभाव: एमडीएमएचा वारंवार वापर मेंदूतील सेरोटोनिन कमी करतो, ज्यामुळे नैराश्य (depression) आणि चिंतेची भावना वाढते. त्यामुळे व्यक्तीला ते पुन्हा सेवन करण्याची तीव्र इच्छा होते. भावनिक आणि मानसिक आकर्षण: हे ड्रग वापरल्यावर हाय एनर्जी आणि आनंद जाणवतो, त्यामुळे लोक ते पुन्हा-पुन्हा घेतात. सहनशक्ती वाढणे (Tolerance): वेळ जाऊ लागल्यावर शरीराला पूर्वीसारखा परिणाम जाणवत नाही, त्यामुळे जास्त डोस घेतला जातो, आणि व्यसन जडते.
चव आणि वास – तीव्र कडवट चव असते, जी तोंडात टाकल्यावर लगेच जाणवते.रासायनिक वास असतो, काही वेळा प्लास्टिक किंवा बर्निंग ऑइलसारखा वास येतो.
प्रभाव – तात्काळ परिणाम (15-45 मिनिटांत) होतो ज्यात जास्त ऊर्जा आणि आनंदी वाटणे.वाढलेली भावनिक जवळीक आणि सहानुभूती.प्रकाश आणि संगीत तीव्रतेने जाणवणे. झोप येत नाही आणि हृदयाची धडधड वाढणे
कायदा आणि धोका – भारतामध्ये हा बेकायदेशीर पदार्थ आहे. NDPS कायद्याखाली (Narcotic Drugs and Psychotropic Substances Act, 1985) याचा ताबा, विक्री आणि वापर गुन्हा आहे. त्याचा उत्पादन, विक्री आणि सेवन हे गुन्हेगारी कृत्य मानले जाते.पकडले गेल्यास 10 वर्षांपर्यंतची शिक्षा आणि मोठ्या प्रमाणात दंड होऊ शकतो.
कधी सावध राहावे ? जर तुम्हाला एखाद्या व्यक्तीच्या वागण्यात अचानक बदल दिसत असेल.जर एखादी व्यक्ती अचानक अत्यंत आनंदी आणि उत्साही दिसत असेल, पण नंतर तीव्र नैराश्यात जाऊ लागली असेल.जर कोणी छोट्या प्लास्टिक पिशव्या, कॅप्सूल किंवा विचित्र दिसणाऱ्या टॅब्लेट्स वापरत असेल. तुम्हाला कुठे विक्री होत असल्याचा संशय असेल, तर स्थानिक पोलिसांना कळवावे.
व्यसनाचे लक्षणे – शारीरिक लक्षणे,ऊर्जेचा अतिवाढ किंवा अचानक थकवा,शरीरात पाणी कमी होणे (Dehydration) हृदयाचे ठोके अनियमित होणे,तापमान वाढणे (Hyperthermia) भूक न लागणे. मानसिक लक्षणे अत्यानंदानंतर अचानक नैराश्य येणे.स्मृती आणि एकाग्रतेवर परिणाम,चिडचिडेपणा आणि चिंता, झोपेच्या तक्रारी, व्यवहारी लक्षणे वारंवार ड्रग्स घेण्याची इच्छा,सामाजिक किंवा व्यावसायिक जबाबदाऱ्या टाळणे, पैशासाठी चुकीचे मार्ग वापरणे.
एमडी व्यसनाचे परिणाम – मेंदूवर परिणाम: सेरोटोनिन कमी झाल्याने दीर्घकालीन नैराश्य आणि तणाव निर्माण होतो. हृदय व यकृताची समस्या: हृदयाचे ठोके अनियमित होऊन हार्ट अटॅकचा धोका वाढतो. सामाजिक आणि कौटुंबिक समस्या: नोकरी गमावणे, कुटुंबासोबत संबंध बिघडणे.अत्याधिक डोस घेतल्यास मृत्यूचा धोका: उष्णता वाढल्याने (Hyperthermia) किंवा हार्ट फेल झाल्याने मृत्यू होऊ शकतो
व्यसनावर उपाय – डिटॉक्स थेरपी (Detox Therapy): शरीरातून ड्रग्सचे घटक बाहेर टाकण्यासाठी तज्ज्ञ डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली उपचार मनोवैज्ञानिक उपचार (Counseling & Therapy): सायकोथेरपी, CBT (Cognitive Behavioral Therapy) द्वारे मानसिक आरोग्य सुधारता येते. समुपदेशन आणि मदत गट: नशा मुक्ती केंद्रे (Rehabilitation Centers) आणि सपोर्ट ग्रुप (NA Narcotics Anonymous) मध्ये सहभागी होणे. पर्याय शोधणे जसे योगा, ध्यान (Meditation), व्यायाम, नवीन छंद यामुळे मानसिक आरोग्य सुधारते. कौटुंबिक आणि सामाजिक मदत: कुटुंबाचा पाठिंबा मिळाल्यास व्यसन सोडणे सोपे होते.
